Bức tranh ngành thực phẩm đồ uống năm 2022, phục hồi tăng trường sau khó khăn

Là quốc gia châu Á duy nhất được Tổ chức tiền tệ quốc tế (IMF) nâng mức dự báo tăng trưởng GDP trong năm 2022, Việt Nam đang là điểm sáng hiếm hoi trên bức tranh kinh tế u ám toàn cầu, vững vàng kiên định và phục hồi mạnh mẽ kể từ đợt suy giảm do làn sóng thứ tư của đại dịch Covid-19 vào thời điểm này năm ngoái. Sự hồi phục diễn ra tại hầu khắp các lĩnh vực kinh tế, trong số đó có ngành Thực phẩm – Đồ uống (F&B). Khảo sát của Vietnam Report thực hiện trong tháng 8/2022 cho thấy, gần 90% số doanh nghiệp trong ngành đã đạt năng suất hoạt động trên 80% mức trước đại dịch, thậm chí trên 60% trong số đó đã vượt mức trước đại dịch.

Đánh giá hoạt động SXKD của doanh nghiệp F&B so với trước dịch

Khảo sát cũng chỉ ra rằng, doanh thu ngành F&B cải thiện tích cực ở tất cả các kênh phân phối, tiêu thụ. Đáng chú ý nhất là sự bứt phá của kênh truyền thống (General Trade – GT) với 85,7% số doanh nghiệp ghi nhận tăng trưởng doanh thu, tăng 62,6% so với cùng kỳ năm trước. Các kênh hiện đại (Modern Trade – MT) như siêu thị, đại siêu thị, cửa hàng tiện lợi hay thương mại điện tử tiếp tục duy trì đà tăng trưởng. Kênh tiêu dùng tại chỗ (On-premise) cũng cho thấy sự phục hồi mạnh mẽ (+30%).

Thay đổi doanh thu của doanh nghiệp thực phẩm – đồ uống theo kênh phân phối

Động lực tăng trưởng của ngành F&B trong giai đoạn vừa qua đến từ 2 nguồn chính. Thứ nhất, sự phục hồi của nhu cầu tiêu dùng nội địa. Thống kê cho thấy, trong 8 tháng đầu năm 2022, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng ước đạt 3.679,2 nghìn tỷ đồng, tăng 19,3% so với cùng kỳ năm trước. Thêm vào đó, khách quốc tế đến nước ta đạt 1,441 triệu lượt người, gấp 13,7 lần so với cùng kỳ năm trước nhưng vẫn giảm 87,3% so với cùng kỳ năm 2019 – khi chưa xảy ra dịch Covid-19, như vậy dư địa hồi phục và tăng trưởng của khách quốc tế còn rất nhiều.

Cùng với đó là sự trở lại của người lao động và sinh viên tại các thành phố trong nền kinh tế bình thường tiếp theo, khuyến khích nhu cầu tiêu dùng các mặt hàng tiêu dùng nhanh (FMCG), trong đó có thực phẩm – đồ uống. Những yếu tố này sẽ thúc đẩy sự phục hồi của kênh tại chỗ và kênh truyền thống.

Thứ hai, xu hướng dịch chuyển từ các kênh truyền thống sang hiện đại được định hình bởi giới trẻ, đặc biệt là thế hệ Y và Z. Khảo sát người tiêu dùng của Vietnam Report chỉ ra rằng, phần lớn giới trẻ tại các thành phố lớn mua sắm thực phẩm – đồ uống thông qua các kênh hiện đại: siêu thị, đại siêu thị (98%), online (67%) và cửa hàng tiện lợi (41%).

Những khó khăn lớn nhất mà doanh nghiệp đang đối mặt

Để gặt hái được “quả ngọt” như trên, các doanh nghiệp trong ngành đã và đang vững vàng vượt qua hàng loạt thách thức liên tiếp. So với thời điểm này cách đây một năm, khó khăn liên quan đến diễn biến dịch bệnh và logistics đã giảm nhiệt đáng kể, nhường chỗ cho lo ngại liên quan đến suy thoái kinh tế và lạm phát gia tăng. Mặc dù hiện tại, kinh tế vĩ mô Việt Nam vẫn được duy trì ổn định nhưng theo nhận định của phần lớn doanh nghiệp và các chuyên gia, suy thoái kinh tế toàn cầu vẫn tiềm ẩn nhiều rủi ro ảnh hưởng tới hoạt động xuất nhập khẩu của nước ta.

Thêm vào đó, sự phục hồi nhu cầu tiêu dùng thời gian qua chủ yếu do giá cả trung bình tăng lên. Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tháng 8/2022 tăng 3,6% so với tháng 12/2021 và tăng 2,89% so với cùng kỳ năm trước. Mức giá trung bình tăng khiến cho không chỉ doanh thu, mà cả chi phí cũng tăng lên, gây sức ép lên lợi nhuận của 88,9% số doanh nghiệp. Theo nhận định của phần lớn chuyên gia và doanh nghiệp trong ngành, tuy Bộ Công thương (MoIT) đã cho phép tăng giá bán các sản phẩm FMCG (trong đó có sản phẩm thực phẩm – đồ uống), mức tăng khiêm tốn (<+10%) không thể bù đắp hoàn toàn cho sự tăng mạnh của chi phí đầu vào. Do đó, lợi nhuận ròng có thể tăng trưởng thấp hơn so với doanh thu năm 2022. Thực tế, mặc dù có 66,7% số doanh nghiệp ngành F&B trong khảo sát của Vietnam Report đã đạt và vượt mức doanh thu trước đại dịch, nhưng chỉ có 44,4% số doanh nghiệp đạt và vượt mức lợi nhuận trước đại dịch. Phần lớn các doanh nghiệp cho rằng, áp lực này còn kéo dài tới cuối năm 2022 (38,9%), thậm chí là sau đó (33,3%).

Áp lực gia tăng yếu tố đầu vào gây sức ép lên lợi nhuận của doanh nghiệp thực phẩm đồ uống

Tín hiệu tích cực bùng nổ tăng trưởng thời hậu dịch

Đánh giá triển vọng ngành trong những tháng cuối năm 2022, phần lớn doanh nghiệp tỏ ra lạc quan so với thời điểm cách đây một năm. 94,4% số doanh nghiệp cho rằng, nửa cuối năm tình hình kinh doanh sẽ khả quan hơn, gấp 4,3 lần mức 21,7% của năm trước. Điều này hoàn toàn có cơ sở khi niềm tin của 23,3% số doanh nghiệp vào sự phục hồi và phát triển nhanh chóng của nền kinh tế Việt Nam đã trở nên rõ hệt hơn.

Có đến 76,5% số người tiêu dùng tham gia khảo sát của Vietnam Report cho rằng, tình hình tài chính của hộ gia đình trong 12 tháng sắp tới sẽ tốt hơn so với hiện tại. Theo Business Monitor International, tổng chi tiêu hộ gia đình tại Việt Nam có xu hướng tăng trong giai đoạn 2022 – 2025. Người tiêu dùng trong nước sẽ duy trì sức mua mạnh mẽ đối với mặt hàng thiết yếu bao gồm thực phẩm, đồ uống. Như vậy có thể thấy rằng, từ cả hai phía cung – cầu đều ghi nhận những tín hiệu tích cực cho quá trình tăng tốc, lấy lại đà tăng trưởng trước đại dịch của ngành F&B.

Theo đánh giá của Mordor Intelligence Inc. vào đầu tháng 8/2022, mức tăng trưởng kép hàng năm (CAGR) của ngành dịch vụ ăn uống có thể lên tới 8,5% trong giai đoạn 2022 – 2027. Điều này càng cho thấy tiềm năng thị trường bùng nổ trong giai đoạn bình thường tiếp theo khi mà trước thời điểm đại dịch, CAGR giai đoạn 2021-2025 được dự báo ở mức 4,98%.

Triển vọng ngành F&B thời kỳ bình tiếp theo

Nguồn: Vietnam Report, tổng hợp Khảo sát người tiêu dùng Thực phẩm – Đồ uống, tháng 8/2021 và tháng 8/2022

Nếu như quá trình phục hồi tiêu dùng F&B giai đoạn từ đầu năm 2022 đến nay chủ yếu do mặt bằng giá cả tăng lên trong bối cảnh áp lực lạm phát tăng cao cộng hưởng với sự gia tăng giá cả nhập khẩu đầu vào, chi phí vận tải, logistics…, thì khi nền kinh tế bước sang thời kỳ bình thường tiếp theo, trong điều kiện các yếu tố vĩ mô được kiểm soát ổn định, những dự báo về sự bùng nổ trong nhu cầu chi tiêu F&B là hoàn toàn có cơ sở. Điều này còn được hỗ trợ bởi những thay đổi lớn trong hành vi tiêu dùng, định hình thị trường F&B từ phía cầu trong thời kỳ bình thường tiếp theo.

Xu hướng gia tăng tiêu dùng thực phẩm – đồ uống trong chi tiêu hàng tháng

Khảo sát người tiêu dùng của Vietnam Report cho thấy, xu hướng dịch chuyển các ưu tiên trong thói quen tiêu dùng sang các mặt hàng thiết yếu diễn ra trong giai đoạn giãn cách xã hội đang dần hạ nhiệt. Nhu cầu đối với gạo, ngũ cốc dự kiến sẽ giảm đi đáng kể, thay vào đó là sự gia tăng trở lại của nhóm sản phẩm không thiết yếu: trà, cà phê, bia rượu, đồ uống có gas, nước tăng lực… ngay cả khi mặt bằng giá cả hàng hóa tăng cao.

Mức chi cho các sản phẩm dinh dưỡng, lành mạnh vẫn tiếp tục được duy trì, ngay cả khi buộc phải “thắt lưng buộc bụng” trong giai đoạn Covid-19 hay khi giá cả hàng hóa gia tăng. Trả lời phỏng vấn của Vietnam Report, đại diện một số doanh nghiệp trong ngành cho biết tâm lý người dân về việc nâng cao sức đề kháng, phòng chống bệnh tật đã khiến cho nhu cầu đối với mặt hàng dinh dưỡng nói chung và các sản phẩm hỗ trợ điều trị triệu chứng hậu Covid-19 tăng hẳn lên so với trước. Những nhóm sản phẩm like-to-have nay đã trở thành must-to-have trong bất cứ hộ gia đình nào.

Cùng với sự gia tăng của thu nhập, thị hiếu của người tiêu dùng cũng hướng đến các sản phẩm ở phân khúc cao cấp hơn với chất lượng cao, mang lại giá trị xanh và sự tiện lợi. Đánh giá về mức độ quan tâm của người tiêu dùng đối với các yếu tố của bao bì sản phẩm trên thang điểm 5, khảo sát của Vietnam Report cho thấy, người tiêu dùng dành sự quan tâm rất lớn tới tính tiện dụng (4,4/5), hoặc tính thân thiện với môi trường (4,3/5) bên cạnh những đặc tính cơ bản như: đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, in rõ thành phần, hạn sử dụng, nguồn gốc xuất xứ… Gần 55% số người tiêu dùng quan tâm đến bao bì thiết kế đẹp, bắt mắt hoặc độc/lạ khi lựa chọn sản phẩm thực phẩm – đồ uống.

Top 10 chiến lược ưu tiên của doanh nghiệp F&B

Xét từ phía cung, khảo sát của Vietnam Report cho thấy, đặc điểm nổi bất nhất trong top 10 chiến lược ưu tiên của doanh nghiệp F&B chính là tính linh hoạt, tùy chỉnh. Tăng tính linh hoạt trước và sau khi bán hàng trở thành chiến lược ưu tiên số một của 77,8% số doanh nghiệp trong ngành. Từ khóa “tùy chỉnh”, “điều chỉnh”, “xây dựng lại”, “thiết kế lại” xuất hiện trong hầu hết các giải pháp Quản trị, vận hành – Chiến lược sản phẩm – Tương tác khách hàng – Ứng dụng kỹ thuật số cho thấy tư duy của các doanh nghiệp hết sức cởi mở và tiến bộ. Họ tỏ ra khá nhạy bén trong việc đáp ứng xu hướng mới trong phong cách tiêu dùng trong thời kỳ bình thường tiếp theo. Trong đó, quan trọng nhất là những thay đổi liên quan tới Sản phẩm/dịch vụ; Chiến lược định giá và Nhân sự./.

Thay đổi quan trọng nhất trong việc xây dựng lại hoặc nâng cao nguồn doanh thu của doanh nghiệp trong thời gian tới